Кыргыз жомокторунун биринде атасы баласына керээз калтырып жатып: «Кууганга болушпай, качканга болушуп жүр, балам», – деп осуят айткан жери бар. Кеңири маанисинде бул кайсы бир чатакта кимиси адилетсиз жабыр тартып аткан болсо, ошого жан тартыш керек деген улуу гумандык принцип. Элемандын Эр Төштүгү Алп Кара Куштун балапандарына болушпай, аларды жегени жаткан ажыдаарды сүрөп кирсе, жомоктун тарбиялык мааниси болот беле? Тилекке каршы, ушул таптагы Украинадагы окуяларга көз салганда, кыргыз этикасындагы ушул эреже унутта калып жатканы көзгө урунат.
Кууган ким?
Украина Орусияга бастырып кирген жок. Тескерисинче Орусия Украинанын аймагында баскынчылык согуш жүргүзүп жатат. Мурда өз аскерлерин киргизип, бирок аны өлүп баратса мойнуна албай жанталашып танган гибриддик согуш болсо, азыр анын ачык түрүнө күбө болуп жатабыз. Крымдагы референдум орус атайын кызматтарынын көзөмөлү менен өткөн. Донбасстагы чатак орус аскерлеринин түздөн-түз кийлигишүүсү менен башталган. Ал жактан орус аскерлери ошондо эле туткунга түшүп, видеосу дүйнөгө тараган. Эгерде ошол жактагы чек араны орус аскерлери ээлеп албаса, жикчилдерге Орусиядан байма-бай курал-жарак, аскердик техника келип турбаса, Украинанын куралдуу күчтөрү аларды эчак эле басып коймок. Азыр да Орусиянын эмес, Украинанын тынч жаткан адамдары ракетанын соккусунан курман болуп, бала бакчалар, мектептер, ооруканалар талкаланууда.
Баскынчылык баарына бирдей
Уткан же утулган Украина
Украина Орусиядан эли жагынан үч эсе, жери жагынан беш эсе кичине. Украинанын эли 40 миллион болсо, Орусиянын мобилизациялык резерви эле 25 миллион. Демек, уткан күндө деле килейген Орусия кенедей Украинаны эч кандай негизи жок эле басып алганын элдин баары көрөт. Анын үстүнө эгерде Орусия Украинадагы согуштан утса Кремлдеги империалисттердин арааны ого бетер күчөйт. Казакстандын түндүгүн, Днестр боюн, Абхазияны, Түндүк Осетияны биротоло кошуп алуу аракеттери ачык түргө өтөт. Ага “орус дүйнөсү” долбоору эң сонун кызмат кылып берет. Ага каршылык да күчөйт. Анткени Донбасска көчүрүп барып, кыйла жылдан кийин жерин талашкан адаты мында да кармабайт деген кепилдик жок. Ал эми империялардын илгертен келаткан эң чоң көйгөйү ушунда – арааны караанына чак келбей калганы. Башкача айтканда империялар ээлигин улам кеңейте берип, аягында ошону кармап турганга ресурсу жетпей айрылып жүрүп отурган. Байыркы Рим империясын, кийинки Византия империясын, Араб халифатын, Осмон империясын, СССРди карагыла. Отто фон Бисмарк немис жерлерин чогултуп гана тим болгону үчүн тарыхта жакшы ат менен калып, ал эми өз ээлигинен тышкары аймактарды алууга умтулган, аягында ресурстары жетпей калган Гитлердин катасын байкагыла. Алкымын тыя албай чоңураак крокодилдерди жутуп алып ортосунан бөлүнүп жатып калган анакондалардын видеолору эң жакшы түшүндүрмө боло алат.
Ал эми чакан Украина килейген Орусияны кууп чыкса Кремл үчүн андан бетер жаман. Азыр деле моралдык үстөмдүк украиндер тарапта. Анан дагы жашоо бумеранг сыяктуу нерсе. «Бирөөгө ор казсаң кенен каз, бир күнү өзүң түшөсүң» демекчи, жалаң энергоресурстардын эсебинен кармалып турган Орусиянын ыдырашына негиз алда канча көбүрөөк болуп турат. Убагында СССР деле бир күнү кулай турганын айтсам, урушуп кирген агай-эжейлерим өздөрү окуткан диалектиканын мыйзамын, «Өлбөстү Кудай, сынбасты адам жараткан эмес» деген кыргыз жыйынтыгын эске алышкан эмес. Украина утуп чыкса, мамлекеттердин эгемендигин биринчи орунга койгон программа алдыңкы планга чыгып, байыркы Киев Русунун пассионардык энергиясы кайрадан жаңырат. Жаңы цивилизациялык принциптер, эрежелер, тенденциялар пайда болот. Эл аралык уюмдар, согуш блоктору эскирип калганы, керектен чыгып баратканы дагы бир жолу далилденет.
Азиядагы ажыдаар
Журналист, аналитик